THREE WEEKS IN HOLLAND AND BELGIUM

THREE WEEKS IN HOLLAND AND BELGIUM (B12)

John U. Higinbotham
The Reilly & Britton Co. Chicago 1908

Nadat het boek “Three Weeks in Europe” gunstig ontvangen was (in de U.S.A.) voelde de auteur, John U. Higinbotham, zich voldoende aangemoedigd om een nieuw reisboek te schrijven. Dit keer focuste hij zich op een deel(tje) van Europa, op Nederland en België.

Evenals zijn eerste boek was de gedachte om de Amerikaanse toerist een handje te helpen bij een te ondernemen reis door deze landen. Of, voor de minder fortuinlijken, om een aardige boekreis te verstrekken. En in dit boek geeft hij dan ook een verslag van de reis die hij samen met zijn vrouw Bernardine maakte door Nederland en België.
Het is aardig om door de ogen van een Amerikaan mee te kijken tijdens zijn reis door het Nederland en België van ruim 100 jaar geleden. Op 21 juli 1908 arriveren ze om 03.00 uur met het stoomschip “De Statendam” in Rotterdam. Voor in het boek staat genoteerd welke plaatsen bezocht werden met (op de minuut nauwkeurig) de tijden van aankomst en vertrek. Verbazend is het te constateren wat het echtpaar in drie weken kon “afgrazen” in die tijd. We moeten constateren dat de trein al heel veel mogelijk maakte (aangevuld met boten en rijtuigen). Overigens blijken John en Bernardine ook energieke reizigers te zijn.

Zaterdag 21 juli 1908, na nog een stevig ontbijt op de Statendam, stappen ze om 06.30 uur in Rotterdam aan wal. Enthousiast wordt de eerste windmolen begroet als de eersteling van een enorm leger dat Holland moet beschermen tegen het water (Overigens was die taak van de molens inmiddels grotendeels overgenomen door de stoomgemalen). In een rijtuig wordt een toertje gemaakt. Het Park wordt bekeken en bewonderd. Hier en ook later wordt geconstateerd dat Holland vol bordjes staat. Hier zijn de bordjes “Verboden het gras te betreden” prominent aanwezig. Ook wordt geconstateerd dat zaterdag in Nederland “boendag” is. Met ijver worden ramen gewassen en zelfs de muren naast de ramen krijgen een beurt. Voetgangers lopen het gevaar meegewassen te worden. Nadat ze het geluid van een ratel gehoord hebben komt een jongen in beeld die de vuilniskar aankondigt. Hierna komen de meiden naar buiten met de vuilnisbak die door de vuilnismannen in de kar geleegd wordt. Waarna de vuilnisbakken weer naar binnen verdwijnen. Het laten staan van de bakken levert een boete op. Iets wat het Amerikaanse oog bevreemdt zijn de spiegeltjes die zich aan de buitenkant naast de ramen bevinden. En die het mogelijk maken de passanten te bekijken zonder zelf gezien te worden (“spionnetjes”). Er wordt ook opgemerkt dat er veel fietsers zijn waaronder zelfs een fietsende non. De grotere karren worden door paarden getrokken maar 3 van de 4 karren worden voortbewogen door mannen, vrouwen of honden. Museum Boijmans van Beuningen wordt bezocht om kwart over negen. Het is nog gesloten maar een bord geeft aan dat vreemdelingen eerder binnen mogen komen. Na het bezoek vallen de vele handkarren weer op. Van alles wordt vanuit de karren verkocht, van olie tot meubelen. De hoffelijkheid van de bevolking wordt geroemd. En er wordt bij vermeld dat niets een Amerikaan zozeer opvalt als beleefdheid. Dit wordt als een eigenschap beschouwd die ongewoon en buitenlands is. De St. Laurenskerk wordt bekeken en de toren beklommen. Het uitzicht blijkt fraai. Opgemerkt wordt dat tachtig jaar vóór Columbus Amerika ontdekte met de bouw van de kerk begonnen werd. Om 13.50 uur zijn ze op het station om naar Den Haag te gaan. Maar het blijkt dat ze te vroeg zijn omdat op het station een andere tijd aangehouden wordt. Daar houdt men zich aan Greenwichtijd die twintig minuten achter loopt bij de normale tijd. Dat verklaart ook waarom de klokken in de hotels een aparte wijzer hebben om de stationstijd aan te geven. Dit verschil in “treintijd” en “gewone tijd” was ontstaan doordat niet overal in Nederland dezelfde tijd gehanteerd werd. In 1909 (dus 1 jaar later) werd bij wet bepaald dat alle Nederlandse plaatsen dezelfde tijd moesten hanteren. Daarna verdween het probleem.

Zoals al gezegd ontwikkelden Higinbotham en echtgenote een behoorlijk tempo tijdens hun reis. Op de dag van aankomst werd dan ook niet stilgezeten. Om 14.04 werd de trein naar Den Haag genomen waar ze om 14.34 aankwamen. Na daar een hotelkamer besproken te hebben repten ze zich weer naar het station om nog net de trein van 15.00 uur naar Delft te kunnen pakken. Om 15.12 wordt Delft bereikt en met een bezoek vereerd (Nieuwe Kerk, Prinsenhof). Om 17.45 gaat dan weer de trein naar Den Haag waar men om 17.57 aankomt. Na het diner laten ze de plannen varen om het kalm aan te doen en ze gaan met de tram naar Scheveningen. Daar wordt het strand bewonderd en de pier, op het eind waarvan het Berlijnse Symfonieorkest blijkt op te treden. Daarna gaat het weer met de tram terug naar het hotel in Den Haag. Een welbestede eerste dag in Holland! De volgende (zon-)dag wordt Den Haag bekeken. Maandag 23 juli gaat de reis van Den Haag naar Leiden, Haarlem en Amsterdam. Dinsdag 24 juli wordt besteed aan Amsterdam. Woensdag 25 juli is er een Zuiderzee excursie die ze naar Broek, Monnikendam, Marken, Volendam en Edam brengt. Op donderdag 26 juli gaat het van Amsterdam naar Zaandam, Den Helder en Alkmaar. En zo gaat het maar door. In iets meer dan twee weken worden bijna 60 steden in Nederland en België met een bezoek vereerd (de laatste 5 dagen bleven ze in Rotterdam). Het valt hierbij op dat de treinen vroeger soms sneller gingen dan tegenwoordig. Hieronder heb ik wat tijden (in minuten) naast elkaar gezet. Met name de eerst twee trajecten vallen duidelijk in het voordeel van 1908 uit.

1908 2019

Rotterdam – Den Haag 30 46
Den Haag – Delft 12 33
Den Haag – Leiden 18 18
Leiden – Haarlem 33 19
Haarlem – Amsterdam 22 15

Foto’s maken (met het Kodak toestel) blijkt soms lastig omdat al snel grote groepen kinderen voor de lens gaan staan. De taktiek is om het toestel pas op het laatste moment op het gewenste object te richten. Nieuwe fotorolletjes blijken alleen in Amsterdam verkrijgbaar. Het veelvuldig gebruik van nootmuskaat is blijkbaar zeer Hollands. In de kerk zitten mannen en vrouwen apart van elkaar. In de trein zijn gedeeltes waar niet gerookt mag worden en ook gedeeltes voor alleen reizende vrouwen.

Bij de terugreis merken ze op dat er geen Nederlandse toeristen naar Amerika
gaan, slechts emigranten. Maar dat is anno 2019 wel veranderd. Alleen vliegen ze nu.