Zoals mijn vader

Een goed jaar voor mijn vader overleed gaf hij aan hoe hij herinnerd wilde worden. Hij gaf mij drie van zijn ingelijste legpuzzels mee, eigenlijk twee meer dan ik wilde hebben, en hij zei: "Als je die aan de muur hangt kun je nog eens terugdenken aan je oude vader". Zijn uitspraak bleef mij bij, want hij was geen man van woorden.

Toen ik in de auto zat dacht ik aan de oude Dremel freesmachine met de vele hulpstukken, die hij me eerder had gegeven. Later kreeg ik het jaren vergeten beeld voor ogen van het zomerhuisje dat hij praktisch eigenhandig had gebouwd, en toen er niets meer aan te verbouwen viel, had verkocht. Hij was iemand die alles kon maken, en zo wilde hij kennelijk herinnerd worden: door het werk van zijn handen.

Hij bouwde zelden voor zichzelf. Het was voor zijn gezin, voor kennissen, of voor mensen die hem zwart betaalden. Dat wil niet zeggen dat hij niet met plezier bouwde. Bouwen, dingen maken - het was voor hem een passie, die goed paste bij zijn koppige karakter en de moeite die hij had om zich met woorden te uiten.

Hij was voor het overige een goede man, die trouw was aan zijn vrouw en zijn kinderen, die vrijwel nooit sloeg, niet dronk en geen schulden maakte, maar wel een onbegrijpelijk eigenaarsgedrag liet zien tegenover zijn echtgenote. Hij nam van haar wat hij wilde, en kwam nooit samen met haar tot beslissingen. Als ze met elkaar spraken waren ze het zelden eens, en ze vroegen elkaar nooit waarom ze een andere mening hadden. Zo leefden ze tot op hoge leeftijd langs elkaar heen in hetzelfde huis.

***

Mijn jongste zus bleek al snel na haar geboorte een zwak gestel te hebben. In de eerste jaren van haar leven bracht het haar meerdere malen op het randje. Na de laatste crisis werd ze in een sanatorium geplaatst, wat haar uitstekend bekwam. De boslucht bracht haar tot leven en het personeel leerde haar Nederlands spreken in plaats van dialect. Enig nadeel was wel dat we haar nooit zagen. Mijn ouders kwamen daarom op het idee een zomerhuisje te bouwen in de bossen. Op vrijdagavond haalden we haar op, de hele familie logeerde in 'het huisje' zoals we in de wandel zeiden, en op zondagavond brachten we haar terug naar het sanatorium en onszelf in de bewoonde wereld.

"Ik begon in 1970 aan het huisje," zei mijn vader tegen mij toen ik hem op een vrijdagmiddag thuis opzocht. "Voor 1000 gulden had ik hout gekocht en op de camping laten brengen. Daar ben ik zes jaar bezig geweest met het huisje, tot we het verkochten. De laatste eigenaar zal het wel afgebroken hebben." Ik had altijd gedacht dat het veel langer in de familie was geweest. Toen mijn vader dit vertelde realiseerde ik mij hoe onveranderlijk de wereld lijkt voor een kind, iets waar nooit een eind aan komt.

"Na die 1000 gulden heb ik geen cent meer betaald aan materiaal; allemaal afval, gevonden of gekregen. Ik had zelf ook altijd wat liggen. Als de buren iets nodig hadden kwamen ze bij mij langs. Ik zei dan: zoek maar uit." Mijn vader was een stille en gesloten man, zoals ik ook ben. Ik denk hij op zijn onuitgesproken manier, door geven en nemen, de vriendschappelijke omgang zocht die hij buiten het gezin nodig had. Het was zijn manier om onder de druk van zijn gezin uit te komen.

"Cees van het achterstraatje zag mij een keer worstelen met een oude deur. Wil je niet liever een eikenhouten deur, vroeg hij. Die heb ik toch niet joh, zei ik tegen hem. Maar hij zei: volgende week heb ik er een voor je. En zo was het. Toen hij in de scharnieren hing vroeg ik wat hij van me kreeg. Hij zit er toch in? zei hij. Laat maar mooi zitten. Zo ging dat." Zo ging dat, ja.

"Ik had twee ramen nodig voor de erker die ik op het dak aan het bouwen was. Toen ik een wandelingetje maakte zag ik dat een buurman een gat in de grond groef. Wat ben je aan het doen? vroeg ik. Afval begraven, zei hij. Hij bleek twee kapotte ramen te hebben waar hij vanaf wilde. Ik heb een ruit vervangen en twee latten voor de sponning, en klaar is kees. Later heb ik een dak voor hem gelegd." Geven en nemen: mijn vader zorgde altijd dat de omgang in evenwicht bleef. Je wilt niet in de schuld staan en je wilt niet hoeven tobben over de vorderingen die je nog hebt.

***

Nadat mijn vader aangaf hoe hij herinnerd wilde worden, vroeg ik me af hoe ik zelf herinnerd zou willen worden. Wilde ik wel bij naam en toenaam herinnerd worden? Liever niet. Ik heb geen bijzondere daden verricht, de wereld niet naar een afgrond gestuurd, het geheim van de de hemel niet kunnen openbaren. Maar wat ik kon was schrijven, over het stiekeme, verachtelijke, geheime wezen dat we allen zijn, en mij verheugen over de vrolijkheid die huist in zo'n schurk. Neem mijn schetsen (want geduld voor iets groters heb ik nooit gehad) en verheug u, o lezer. Ik ben er niet meer, maar de smeerlap in mij zal u met genoegen toespreken.